yüksek lisans tez ve bitirme projesi hazırlama ve yazımı

Yüksek lisans tez hazırlama öncesinde üniversitesi yılları bizleri daha olgun hale getirmektedir. Kendi geleceğimizle ilgili kararları şekillendirme isteğimizi artırmaktadır. Ülkemizde yükseköğretim mezunlarının sayısı her geçen gün artmakta olup artık günümüz dünyasında yalnızca üniversite mezunu olmak bir avantaj sağlamamaktadır.

Bu bağlamda özel sektör, kamu kurum ve kuruluşlarında kariyer yapmak isteyenler için tezsiz, akademik kariyer yapmak, ya da akademik alanda çalışma yapmak isteyenler için de tezli yüksek lisans önemli hale gelmiştir.

Ülkemiz genelinde işsizliğin önemli bir sorun olduğu aşikardır. Bu durum dikkate alındığında uzmanlaşma hayati öneme sahiptir. Lisans eğitimi ile altyapısını oluşturanların belirli bir alanda uzmanlaşması geleceklerine yön veren bir husus haline gelmiştir. Günümüzün zorlu rekabet ortamında şirketler ve devlet kurumları, sorunlarına çözüm üretecek, işi en verimli şekilde sonuçlandıracak uzmanlarla çalışmak istemektedirler ki bunun için de lisans eğitiminin bir üst düzeyde sürdürülmesi zorunludur. Dolayısıyla yüksek lisans ve doktora eğitimi gelecekte işe girmede en önemli kriter haline gelecektir.

Yüksek lisans tez çalışmaları belirli bir alanda uzmanlaşmak için yapılmaktadır. Tez, tartışmaya, iddiaya dayanmak suretiyle bir öneri, hipotez öne sürmektir. Yüksek lisans eğitiminde tezin amacı, öğrencinin araştırma yapma kabiliyetini kazanması ve bilim dünyasına katkı sağlamasıdır.

Tez hazırlanırken bilim dünyasına yenilik getirmek, yapılan çalışmadan elde edilen sonuçlara göre yeni yorumlamalarda bulunmak gibi hususlara azami önem gösterilmelidir. Tez yazımı üniversite öğrencileri için en sıkıntılı süreçlerden birisidir.

Lisans öğrencilerinin son sınıfta iken bitirme projesi olarak, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin de ders aşamasını geçtikten sonra karşı karşıya kaldıkları ve çoğunlukla nasıl yapılacağı hususunda ayrıntılı bilgiye sahip olmadıkları bir durumdur.

Her ne kadar tez yazımı ve hazırlama süreci oldukça sıkıntılı bir süreç olsa da tez bittiğinde özgün, bilim dünyasına katkı sağlayan bir araştırmanın ortaya çıkması sonucundaki haz, bu zorlu süreçte yaşanan tüm sıkıntılara değecektir.

Yüksek Lisans Tezi Yazımı

Tez yazımıyla ilgili her üniversite yahut enstitünün kendine özgü yazım kuralları söz konusu olmakla birlikte genel olarak bilimsel bir araştırma yahut tez hazırlarken bazı hususlara herkesin dikkat etmesi gerekir. Aşağıda bu hususlara kısaca değinilmiştir:

Konunun Belirlenmesi: Tez konusunu belirlerken ilgili alanlarınızla ilgili konuyu seçmeye önem gösterin. Yine tez konusunu belirlerken çalışmayı düşündüğünüz konuyla ilgili literatür taramasını önceden yaparak bu konuda yeterli kaynağın olup olmadığının belirlenmesi oldukça faydalı olacaktır. Tez konusunun belirlenmesinde bir diğer önemli husus da konunun sınırlandırılmasıdır. Bir konunun tüm yönleriyle ele alınmasına ne zaman yeter ne de sabır. Bu bağlamda tez çalışmasını yürütecek olan danışmanınız ile birlikte çalışmayı düşündüğünüz konuyu belli bir çerçeveye sığdırmanız önem arz etmektedir.

Çalışma amacının belirlenmesi: Herhangi bir bilimsel araştırma ya da tez belli bir hedefe ulaşmak için yapılır. Bu bağlamda araştırmanın amacının belirlenmesi bu hedefe ulaşmada siz yol gösterecektir. “Bu çalışmayı neden yapıyorum?” sorusuna vermiş olduğunuz yanıt çalışmanızın amacıdır.

Konuyla ilgili kaynak taraması: Tez çalışmasında konunuzla ilgili olarak tarama yapmak ve bu taramalar neticesinde kaynak elde etmek tezin en önemli kısmı olarak düşünülebilir. Zira bilimsel araştırma ya da tezlerde asıl amaç bilim dünyasına katkı sağlamaktır. Bunun için de konunuzla ilgili olabildiğince fazla kaynağa ulaşmak daha fazla bilgi sahibi olmak açısından önemlidir. Tarama sonucunda elde edilen kaynaklardan genel bir bilgi elde edilmesinden sonra içerik oluşturmak yapacağınız çalışmayı yönlendirmede size büyük kolaylık sağlayacaktır. Tezinize başlamak için dikkat etmeniz gereken önemli hususlardan birisi de tezinizi kaç bölümde ele alacağınız ve hangi bölümde hangi konulara yer vereceğinizdir. Çalışmanızı bu şekilde sistematize etmek tezinizin omurgasını oluşturacak ve dolayısıyla da daha sonrasında ne yapacağınızı açık bir şekilde ortaya koyacaktır. Bu bağlamda kaynak taraması yol göstericidir.

Tez Hangi Kısımlardan Oluşur?

Yüksek Lisansın ve Yüksek Lisans Tezinin Önemi: Bir tez genel hatlarıyla değerlendirilecek olursa ön kısım ve metin kısmından oluşur. Ön kısımda aşağıdaki bölümler bulunur: – İç kapak – Tez onay sayfası – Özet-Abstract (Tezinizin kısa bir özeti) – İçindekiler dizini – Şekil, tablo, resim, grafik dizini – Kısaltmalar dizini Tezin metin kısmı genel hatlarıyla aşağıdaki bölümden meydana gelir: – Giriş – Genel Bilgiler (Kavramsal Çerçeve) – Materyal-Yöntem (Çalışmada kullanılan yöntem) – Bulgular (Çalışmadan elde edilen sonuçlar) – Tartışma ve Sonuç (Çalışmadan elde edilen bulguların daha önce yapılan çalışmalardan elde edilen bulgularla karşılaştırılması ve bu karşılaştırmalar neticesinde yorumlar     yapılması) – Kaynakça

Tezin giriş kısmında genel olarak okuyucuları konuya hazırlayan bazı açıklamalar yapıldıktan sonra öncelikli olarak çalışma konusunun amacı, kapsamı ve araştırmada kullanılan yöntem belirtilmelidir. Yüksek lisans Tez hazırlarken yöntem olarak kuramsal bir çalışma yerine betimleyici-açıklayıcı bir çalışma tercih edilmesi daha doğru olacaktır. Amaç ve yöntemin belirtilmesinin ardından çalışma ile ilgili sınırlamalar belirtilmelidir. Daha sonra da çalışmada yer alan her bölümde ele alınan konular hakkında kısa bilgi verilmesi yararlı olur.

Tezin belki de en uzun bölümü olan genel bilgiler (kavramsal çerçeve) kısmı çalışmanın özünü oluşturmakta olup hedeflenen konu kapsamında okuyuculara detaylı bilgi verilir. Bu bölüm mümkün olduğu kadar sade bir dille yazılmalıdır. Bu bölüm konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar kullanılarak hazırlandığı için kaynak göstermeye azami önem gösterilmelidir. Alıntı yapıldığında bunu mutlak surette belirtmek gerekir. Metin içinde kaynak gösterme üniversite ya da enstitünün tez yazım kurallarına göre yapılmalıdır. Her üniversite veya enstitünün kendine özgü tez yazım kuralları söz konusudur.

Çalışmanın en önemli kısımlarından birisi de materyal ve yöntem (gereç ve yöntem) kısmı olup bu kısımda çalışmada kullanılan yöntemler anlatılır. Çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar bulgular kısmında ele alınmaktadır. Bu bölümde çoğunlukla tablo ve grafiklere yer verilir. Aynı zamanda sayısal değerler, istatistiksel terimler kullanılmaktadır. Tezin bilim dünyasına geçecek olan kısmıdır. Bu nedenle de özellikle sayısal değerlerin yazımında çok dikkatli olunması gerekir zira yapılacak hatalar bilim dünyasına doğru olmayan bilgilerin sunulması anlamına gelir.

Çalışmanın diğer bir önemli kısmı tartışma ve sonuç kısmıdır. Bu bölümde yapılan çalışmadan elde edilen sonuçlar, konuyla ilgili olarak daha önce yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlarla karşılaştırılır.

Tezin en zor kısımlarından birisi kaynakçadır. Bu kısım çalışmada doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılan eserlerden oluşmalıdır. Okumadığınız çalışmaları kaynakçanıza eklemekten kaçınınız.

Tez yazımında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

– Araştırma yapılırken atılan ve atılacak olan adımlar oldukça mantıklı ve akılda kalacakmış gibi görünmekle birlikte tez yazım aşamasına gelindiğinde çoğunlukla nasıl kurgulanacağı net değildir. Bu hususla ilgili temel beklentilere aşağıdaki gibi sıralanabilir:

– Tez yazımına başlandığında ilk yapılacak şey, neyin anlatılacağı ve tezin nasıl kurgulanacağının düşünülmesidir. Araştırma sürecinde yapılan tüm çalışmaların tezde bulunması uygun olmayabilir. Bundan sonra yukarıda da değindiğimiz gibi tezi genel bir omurgası ortaya çıkarılır. Önce ana bölüm başlıkları, daha sonra da her bir bölüm başlığında yer alacak alt bölüm başlıkları belirlenir ki bu durum metin kısmının yazılmasında büyük kolaylık sağlar.

– Yüksek lisans tez hazırlama ve tez yazımı birinci sayfadan başlamak yahut deneyleri açıklarken kronolojik bir sırayı takip etmek her ne kadar mantıklı gibi görünse de son derece zordur. Özellikle tezde yer alan deneyler veya benzetimler belirli bir sebep-sonuç ilişkisi bağlamında düşünülüp yapıldığından kronolojik sıralamada bu ilişkinin anlatılması çoğunlukla zor bir iştir. Deneylerin neden yapıldığının ve yapılan deneylerden alınan sonuçların nasıl yorumlanması gerektiğinin anlaşılmasını sağlamak temel amaçtır. Metin yazılırken öncelikli olarak geçmiş çalışmalar kısmından başlamak, daha sonra da tez konusunu anlatan ve teorinin verildiği bölümün yazılması, sonra deneyler, bulgular ve sonuçlar, son olarak da giriş ve sonuç kısımlarının yazılması önerilmektedir.  Tez çalışmasında aşağıdaki konuların açık bir şekilde belirtilmesi gerekir.

i.  Bu çalışmaya neden gerek duyuldu,

ii.  Tezin amacı nedir, neyi yapmayı hedefledik,

iii.  Dünya üzerinde başka araştırmacılar bu konuyla ilgili neler yapmışlar

Tez, günlük hayatta kullanılan yazı şekillerinden farklı kurallara göre yazılmalıdır. Bunun amacı bilimsel içerikte şüphe ve anlaşmazlığa mahal verilmemesidir. Tezde kullanılan cümleler kısa ve kolay anlaşılır olmalıdır. Tez yalnızca başka kaynaklardan alıntılanan bilgilerin sıralandığı bir çalışma değildir. Konuyla ilgili kendi görüşlerinize de yer vermelisiniz. Kaynaklardan elde ettiğiniz bilgiler sıralamak yerine görüşünüzü destekleyecek alıntılar kullanmak çalışmanızın kalitesini artıracaktır.

Tez yazımı tamamlandıktan sonra yapılması gerekenler:

Yüksek lisans tez hazırlama ve tez yazımı aşamasının tamamlanmasından sonra aşağıdakilerin yapılması gerekir:

– Tezin genel yapısını ve tez yazım kurallarına uygunluğunu birkaç kez kontrol edin. Gerekirse ikinci ya da üçüncü bir kişiye de kontrol ettirin – Danışmanınızın ya da başka kişilerin tezle ilgili eleştirilerini alın – Yapılan eleştirilere göre tezinizi tekrar gözden geçirin ve düzenleyin.

Yukarıdaki hususları yaptıktan sonra teziniz basılmaya hazır hale gelmiş demektir.